Çoğu çiftçi için 50 dönümün değerli bir büyüklük olduğunu kaydeden Prof.Dr. Sencer Ayata, Orta Anadolu ve Doğu Anadolu coğrafyasında bir ailenin en temel gereksinimlerini karşılaması, taban bir geçim standardı tutturmasının çok güç hatta mümkün olmadığını sayılarla anlattı. Ayata’nın tahlili şöyle: 2023-2024 yılında dönüm başı maliyet 1200-1300 liranın altına düşmemiştir. Bu 50 dönüm için maliyetin yılda 65 bin lira olduğunu göstermektedir. Yağışların az olduğu bu son bir yılda dönüm başı randıman buğdayda 375 kilonun altında kaldı. Bu 50 dönümde 18-19 bilemediniz 20 ton buğday demektir. Hükümet kilo başına 9,5 (9,25) lira verdi ancak çoklukla 8,5 liradan gidiyor. Toplam gelir 175-180 bin lira. Maliyet 65 bin lira. Kar ise 110-115 bin lira. Birden fazla çiftçinin yıllık gelirleri aylık 10 bin lirayı dahi buluyor.
ÇİFTÇİLER KÖYÜ TERK ETTİ
Maliyetler, çiftçilerin kullanmak zorunda olduğu gübre ve mazot üzere eserlerin girdi fiyatlarının yükselmesi nedeniyle arttı. Tarım mekanize oldu. Dört çekişli, elektronik aksamlı, donanımlı bir traktörün fiyatı 5 ile 10 milyon lira ortasında değişiyor. Çıkarın çok düşük, riskin yüksek olması çiftçiyi toprağını kiraya vermeye ya da ortakçı ile mutabakata zorluyor. Paydaşlık olunca masraflar yarı yarıya düşüyor. Risk de paylaşılmış oluyor. Daha berbatı birçok çiftçi tarlasını boş bırakmayı yeğliyor. Bu da ülke için kıymetli bir kayba yol açıyor. Paydaşlık ve kiracılık ekseriyetle köyde kalan az sayıda çiftçi aile tarafından yapılıyor. Çoklukla köy dışından büyük toprak alanlar kiracıya kullanması için traktör veriyor. Traktör dışında tarım yapılmadığından küçük toprak sahipleri ile mutabakat yapanlar haliyle köyde kalan ve traktörü olan kimseler. Traktör alamayan fakir çiftçiler ya köyü terk edip kentte çalışmakta ya da traktör kiralamaktalar.
ARAZİLER SATILIYOR
Büyük kentlere yakın yerlerde kentli yatırımcılar küçük, büyük farklı ölçülerde alım yapıyor. Örneğin Polatlı’nın birçok köyünde toprakların yarısından birden fazla köy dışından yatırımcılar tarafından alınmış durumda. Ekim yapılan topraklar çok kesimli olduğu için randıman düşüyor. Sulama, yeni eserler, yeni teknolojiler yaygınlık kazanmalı. Birden çok eserin alındığı, yeni eserlerin yetiştirildiği, randımanın yüksek olduğu geniş ziraî alanlarda çiftçiler misal mali külfetlerle karşılaşıyor olsalar da çok kıymetli farklar var. Örneğin 50 dönüm büyüklüğünde bir yerde yaklaşık bin zeytin ağacına olan çiftçi rahatlıkla geçinip konforlu bir hayat sürebilir. Fakat orada da birden fazla çiftçi için sorun toprağın çok daha küçük modüllere bölünmüş olması.
TARIM YAN İŞ OLDU
Türkiye’de tarımda çalışan nüfus yüzde 15’in altına düşmüş durumda. Geniş Orta Anadolu’nun kırsal kesitinde en az 50 yılı aşkın bir müddettir çiftçilik ailenin tek gelir kaynağı değil. Aksine bilhassa genç erkekler yılın aşikâr kısımlarında köy dışında gelir getiren işlerde çalışıyorlar. Öbür bir deyişle tek başına çiftçilikle geçinenler çoğunlukta değil. Giderek temel gelir kaynağı köy dışında yapılan işler haline gelirken tarım ve hayvancılık yan gelir oluyor.
KAÇAK ÇALIŞIYOR
Suriyeliler tarım personelliği, Afganlar ise çobanlık yapıyor. Aylıkları 32 bin lira kadar. Ancak Afganlar yasa dışı pozisyonda oldukları için memleketlerine para gönderemiyorlar. Duruma nazaran 5-6 bin lira ödeyerek bir aracı vasıtasıyla gönderiyorlar. Suriyeliler, kırsal alanlarda inşaat, kuyu açma, fidan dikme, çapa, sökme, çuvallama, yükleme, doldur, boşalt, taşıma üzere birçok işte çalıştırılıyor. Bilhassa soğan üzere birtakım eserler büyük ölçüde onlara bağlı. Suriyelilerin çoklukla bin lira kadar günlük yevmiye çalışıyor. Fiyat yüksek lakin birden fazla sigortasız çalışıyor. Zira çalışma müsaadesi ile çalışanların sayısı çok az. Suriyelilere elçi, çavuş aracılığı ile ulaşılıyor. Onlar iş buluyor ve gelirin bir kısmına baştan el koyuyor. İş elçi vasıtasıyla ayarlanıyor. Pazarlık onunla yapılıyor. Suriyeliler büyük çoğunlukla Polatlı’da birebir birkaç mahallede oturuyor. Elçi mutabakat yapıyor, minibüsle çalışanları talep gelen köye gönderiyor. Elçinin birkaç ile uzanan alaka ağı var. Aşiret bağları vasıtasıyla farklı yerlerdeki yakınlarına ulaşabiliyorlar. Etnik köken toplumsal sermaye olarak kullanılıyor. Öbür bir vilayetten gelen emekçi talebini oradaki aşiret bağlarından yararlanarak karşılayabiliyorlar. Bunların Türklerin elinden almaları kelam konusu değil.
POLİTİKALAR BAŞARISIZ
Mevcut üretim şartlarında 50 dönümlük bir arazinin çiftçiyi geçindirmesi olanaksız. Öteki yandan devlet çiftçinin eseri için düşük fiyat vermektedir. Gelirin artıp eserin verimli olması için yatırım koşul lakin çiftçinin elinde bu türlü bir para yok. Verilen krediler ise çiftçilerin maliyetlerini karşılamasında bile yetersiz kalmaktadır. 50 dönümden bir taban fiyat bile sağlayamayan çiftçi en az birkaç milyon verip nasıl traktör ve ekipman alacaktır? Sonuç toprağın satılması ve giderek temerküzüdür (bir yerde toplama). Büyük arazi sahiplerinin bir kısmı büyük çaplı entansif tarım yapmaktadır. Örneğin meyve, ceviz üzere yeni eserler devreye girmektedir. Bu işletmeler büyük yatırımlar yapmaktadır. Ne var ki bu örnekler de şimdi çok yaygın değildir. Türkiye’de buğday üretimi yıllardır kıymetli bir artış göstermiyor. Buğday başta Kanada büyük ölçüde ithal edilmektedir. Ziraî sübvansiyonların kaldırılmasını öngören neo-liberal siyasetler ve mevcut siyasi iktidarın tarım siyasetleri gerek tahıl üretimini artırma gerekse çiftçinin geçimini sağlama konusunda çok başarısız olmuştur.